JavaScript Koşul Yapısı Kullanımı (if / else)

Yazılım geliştirmenin temel taşlarından biri, programın farklı durumlara göre farklı davranışlar sergilemesini sağlamaktır. Bu tür mantıksal kararların verildiği yapılar “koşul yapıları” olarak adlandırılır. JavaScript programlama dilinde bu yapıların en temel ve en sık kullanılanı if / else yapısıdır. Koşul yapıları, yazdığınız kodun daha esnek, kullanıcıya ve duruma göre değişken bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu yazıda, JavaScript’te if / else yapısını tüm ayrıntılarıyla inceleyecek; temel kullanımından ileri düzey örneklere, sık yapılan hatalardan püf noktalarına kadar birçok önemli konuyu ele alacağız.

Koşul Nedir?

Koşul, bir durumun doğru (true) ya da yanlış (false) olmasına göre programın izlediği yolu belirleyen yapıdır. Koşullar, yazılımın karar mekanizmasıdır. Eğer bir durum sağlanıyorsa belirli işlemler yapılır, sağlanmıyorsa başka işlemler gerçekleştirilir. JavaScript’te bu yapı if, else if ve else anahtar kelimeleriyle inşa edilir.

if Yapısının Temel Kullanımı

if, İngilizce’de “eğer” anlamına gelir ve bir koşulun doğruluğunu kontrol eder. Koşul doğruysa (true) {} süslü parantezleri içindeki kod bloğu çalıştırılır. Basit bir örnekle başlayalım:

let yas = 18;

if (yas >= 18) {
  console.log("Reşitsiniz.");
}

Burada kullanıcı 18 yaşında ya da daha büyükse “Reşitsiniz.” mesajı konsola yazdırılır. Aksi halde hiçbir şey yazdırılmaz.

else Yapısının Kullanımı

else, if koşulu sağlanmadığında çalışacak alternatif bir kod bloğu sunar. if bloğunun hemen arkasına yazılır.

let yas = 16;

if (yas >= 18) {
  console.log("Reşitsiniz.");
} else {
  console.log("Reşit değilsiniz.");
}

Yaş değeri 18’in altında olduğunda, “Reşit değilsiniz.” çıktısı verilir.

else if ile Çoklu Koşullar

Bazen tek bir if ve else bloğu yeterli olmaz. Daha fazla koşulu kontrol etmek için else if kullanılır.

let not = 75;

if (not >= 90) {
  console.log("Notunuz: AA");
} else if (not >= 80) {
  console.log("Notunuz: BA");
} else if (not >= 70) {
  console.log("Notunuz: BB");
} else {
  console.log("Notunuz düşük.");
}

Bu şekilde çok sayıda olasılığı kontrol edebilir ve her duruma özel sonuçlar üretebilirsiniz.

Karşılaştırma Operatörleri

Koşul ifadelerinde sıklıkla kullanılan karşılaştırma operatörleri şunlardır:

• == : Eşitse (tür kontrolü yapmaz)
• === : Hem değer hem de tür eşitse
• != : Eşit değilse
• !== : Değer ya da tür farklıysa
• > : Büyüktür
• < : Küçüktür
• >= : Büyük eşittir
• <= : Küçük eşittir

let x = 5;
let y = "5";

console.log(x == y);   // true
console.log(x === y);  // false

Mantıksal Operatörlerle Birden Fazla Koşul

• && (ve): Tüm koşullar doğruysa çalışır
• || (veya): En az bir koşul doğruysa çalışır
• ! (değil): Koşulun tersini alır

let yas = 20;
let ehliyet = true;

if (yas >= 18 && ehliyet) {
  console.log("Araç kullanabilirsiniz.");
}

Bu örnekte her iki koşul sağlanıyorsa çıktı verilir. Biri bile yanlışsa kod çalışmaz.

İç İçe Koşullar (Nested If)

Bazı durumlarda bir koşulun içinde başka bir koşul kontrol edilmesi gerekebilir. Bu duruma iç içe if yapısı (nested if) denir:

let kullanici = "admin";
let sifre = "1234";

if (kullanici === "admin") {
  if (sifre === "1234") {
    console.log("Giriş başarılı");
  } else {
    console.log("Şifre yanlış");
  }
} else {
  console.log("Kullanıcı adı yanlış");
}

İç içe yapılar karışık gibi görünse de, mantığı doğru kurduğunuzda oldukça güçlüdür.

Gerçek Hayattan Örnekler

Örnek 1: Hava Durumuna Göre Giyim Tavsiyesi

let hava = "yağmurlu";

if (hava === "güneşli") {
  console.log("Güneş gözlüğü takın.");
} else if (hava === "yağmurlu") {
  console.log("Şemsiyenizi almayı unutmayın.");
} else if (hava === "karlı") {
  console.log("Kalın giyinin.");
} else {
  console.log("Hava durumuna göre önlem alın.");
}

Örnek 2: Alışveriş Sepeti İndirimi

let toplamTutar = 120;

if (toplamTutar >= 150) {
  console.log("%20 indirim kazandınız!");
} else if (toplamTutar >= 100) {
  console.log("%10 indirim kazandınız!");
} else {
  console.log("İndirim kazanmak için 100 TL ve üzeri alışveriş yapmalısınız.");
}

Örnek 3: Kullanıcı Giriş Doğrulama

let girilenKullanici = "admin";
let girilenSifre = "abcd";

let dogruKullanici = "admin";
let dogruSifre = "abcd";

if (girilenKullanici === dogruKullanici && girilenSifre === dogruSifre) {
  console.log("Giriş başarılı!");
} else {
  console.log("Kullanıcı adı veya şifre yanlış!");
}

Örnek 4: Yaş ve Ehliyet Kontrolü

let yas = 22;
let ehliyetVar = false;

if (yas >= 18) {
  if (ehliyetVar) {
    console.log("Araç kullanabilirsiniz.");
  } else {
    console.log("Ehliyetiniz yok, araç kullanamazsınız.");
  }
} else {
  console.log("Reşit değilsiniz, araç kullanamazsınız.");
}

Sık Yapılan Hatalar

1. = yerine == kullanmak: = atama operatörüdür, karşılaştırma yapmaz.
2. Parantezleri unutmak: Koşul ve kod bloğu doğru biçimde yazılmalıdır.
3. else bloğunun gereksiz kullanımı ya da mantıksal hatalar.

Yanlış:

if (sayi > 0) {
  console.log("Pozitif sayı");
} else if (sayi > 0) {
  console.log("Pozitif sayı");
}

Doğru:

if (sayi > 0) {
  console.log("Pozitif sayı");
} else if (sayi < 0) {
  console.log("Negatif sayı");
} else {
  console.log("Sayı sıfır");
}

Ternary Operatör: Kısa ve Pratik

Basit if / else yapıları için daha sade bir yazım olan ternary (üçlü) operatör kullanılabilir:

let yas = 20;
let mesaj = (yas >= 18) ? "Reşitsiniz" : "Reşit değilsiniz";
console.log(mesaj);

Ternary operatör sayesinde özellikle UI tarafında (örneğin HTML içinde) kısa kontroller yapmak oldukça pratiktir.

Neden if / else Yapısı Öğrenilmeli?

JavaScript’te if / else yapısı sadece basit karşılaştırmalar için değil, aynı zamanda kullanıcı arayüzü kontrolü, form doğrulama, API yanıt kontrolü, oyun mantığı gibi birçok farklı alanda kullanılabilir.

Bir web uygulamasında kullanıcı doğru şifre girmiş mi, form alanları boş mu, alışveriş sepeti dolu mu, oturum süresi dolmuş mu gibi sayısız durum için if / else yapısı hayat kurtarıcıdır.

Sonuç

JavaScript’te koşul yapıları programın akışını kontrol etmenin en önemli yollarından biridir. JavaScript if / else yapısı sayesinde kodlarımız daha esnek, daha akıllı ve kullanıcı dostu hale gelir. Bu yazıda temel kullanım örneklerinden gelişmiş yapılara, sık yapılan hatalardan önerilere kadar geniş bir bakış sunduk.

Kod yazarken koşulların açık ve anlaşılır olması, yazılımın bakımını ve geliştirmesini kolaylaştırır. JavaScript if / else sadece başlangıç değil, profesyonel projelerde de sürekli kullanılan temel yapılardan biridir.

Unutmayın: Bir geliştirici için koşullar sadece kod değil, aynı zamanda karar verebilme yeteneğidir. Bu yeteneğinizi geliştirdikçe daha etkili uygulamalar geliştirebilirsiniz. Daha fazlası için “Javascript” kategorisine bakabilirsin.

Kaynak patika.dev